Sự đổi hướng của Thổ Nhĩ Kỳ:

xin lỗi Nga về việc bắn hạ phi cơ Su-24


Nhữ Đình Hùng


*Tổng-thống Thổ-nhĩ-kỳ gởi thông-điệp xin lỗi Nga

Trong ngày 23.06, trong một cuộc phỏng vấn dành cho đài truyền-hình Haberturk, phát-ngôn-viên của nhà lãnh-đạo Thổ-nhĩ-kỳ, Ibrahim Kalin, vẫn còn nói đến việc "trong giờ phút hiện tại, Thổ-nhĩ-kỳ không nghiên-cứu việc có thể đưa ra lời xin lỗi về việc phá hủy một oanh-tạc-cơ Nga Su-24 tham-gia cuộc hành-quân trên không ở Syrie và không nghĩ đến việc cung cấp các bồi hoàn cho phi-cơ bị hạ". Ông này còn nhắc rằng nhà cầm quyền của nước ông đã tuyên bố "rất buồn về biến-cố nhưng đó không phải là lời xin lỗi, cũng không là bồi hoàn". Ông cũng bày tỏ việc hi-vọng nối lại bang giao giữa Moscou và Ankara, dù rằng hãy còn quá sớm để nói đến việc bình-thường-hoá!

hình: http://www.opex360.com/wp-content/uploads/su24-20151124.jpg
Phi cơ Nga bị bắn

Ấy thế mà ngày thứ hai 27.06.2016, tổng-thống Thổ-nhĩ-kỳ Recep Tayyip Erdogan cuối cùng đã gởi đến tổng-thống Nga lời xin lỗi và kêu gọi việc 'tái lập lại bang-giao giữa hai nước', một mối bang-giao được coi là tốt đẹp trước khi xảy ra việc phi-cơ Nga bị phi-cơ Thổ bắn hạ!
Cũng trong ngày 27.06, phát-ngôn-viên của điện Kremlin, Dmitri Peskov cho biết "nhà lãnh-đạo nước Thổ-nhĩ-kỳ đã bày tỏ cảm-tình và sự chia buồn chân-thành đến gia đình phi-công Nga bị chết và đã xin lỗi". Tron một thông-cáo sau đó, phủ tổng-thống Nga đã nói rõ việc nhận một thông-điệp của tổng-thống Thổ trong đó ông ta xác nhận "chẳng bao giờ mong muốn hay có ý định bắn hạ một phi-cơ quân-sự Nga' và bảo đảm rằng 'đối với Thổ-nhĩ-kỳ, Nga là một người bạn và là một đối-tác chiến-lược".

Nhắc lại vào ngày 24.11.2015, một oanh-tạc-cơ Su-24 'Fencer' của Nga, tham chiến bên cạnh lực-lượng của chính-quyền Damas, đã bị một phi-cơ F-16 bắn hạ trong không phận nước Syrie. Phiá thổ cho biết đã cảnh cáo 10 lần trong vòng năm phút việc phi-cơ Nga bay vào không phận của họ trước khi bắn nhưng Moscou bác bỏ việc này, nói là không hề có việc cảnh cáo trước khi phi-cơ bị bắn hạ. Ngoài ra, còn có việc phi-công Nga nhảy dù xuống đất đã bị một lực lượng quân-sự bắn hạ!Đương nhiên là bang giao giữa Nga và Thổ trở nên căng thẳng. Thái độ của Thổ rất cứng rắn đối với Nga, có lẽ Thổ dựa vào thế của Mỹ và OTAN, đáp lại Nga cấm nhập cành các hàng hoá của Thổ và đình chỉ chương-trình xây hệ-thống dẫn dầu hoả ở Thổ!
Gần bảy tháng sau, tổng-thống Recep Tayyip Erdogan của Thổ-nhĩ-kỳ cuối cùng đã gởi lời xin lỗi đến tổng-thống Nga về sự việc này và kêu gọi 'tái lập lại bang giao giữa Thổ-nhĩ-kỳ và Nga, một bang giao được coi là chiến-lược trước ngày 24.11.2015.
Từ căng-thẳng có thể đưa tới những hậu quả quan-trọng đến việc tổng-thống Thổ-nhĩ-kỳ đưa ra lời xin lỗi, đã có một chặng đường dài.
Vào tháng ba năm 2016, cảnh-sát Thổ đã bắt giữ một người tên Alparslan Celik ở Izmir; Người này là con trai của một viên chức lãnh-đạo cao cấp của đảng quốc gia hành-động (MPH), chỉ huy phó binh đoàn người syrie gốc thổ, được coi là thuộc về 'quân-đội Syrie tự do (ASL) được Thổ ủng-hộ. Nga đã cáo-buộc người này là thủ phạm trong việc bắn chết phi-công Nga. Một tháng sau việc phi-công bị bắn chết, nhật-báo Hyrriet đã đăng một phỏng vấn Alparslan Celik, người này đã khoe thành-tích giết phi-công Oleg Pechkov. Cho tới ngày 31.03.2016, người này mới bị cảnh sát bắt giữ. Điều cho thấy dấu hiệu mở đường cho việc giảm thiểu căng thẳng giữa Thổ và Nga.
Ngày thứ hai 27.06.2016, Alparslan Celik bị đưa ra toà Izmir với tội danh 'người sát nhân giả-định' trong việc giết phi-công Su-24 vào tháng 11.2015 nhưng cấm truyền-thông loan tin về các nhân chứng. Sau phiên toà, bị cáo được thả vì được coi là thiếu bằng chứng nhưng bị chỉ-định cư-trú cho đến khi vụ án kết-thúc. Ngày thứ ba 28.06, công-tố viện yêu-cầu giam người này đấn 08.06.2017 với các tội danh mang vũ khí bất hợp pháp và dùng tiền giả và yêu cầu này đã được toà án phê chuẩn. Với thông điệp xin lỗi của tổng-thống Erdogan, có thể vụ án sát hại phi-công Nga sẽ được xét lại! Trong khi đó, có những dấu hiệu cho thấy Thổ-nhĩ-kỳ 'do dự' trong việc bồi thường cho gia đình phi-công bị bắn hạ!

© Photo. Facebook: can phạm Alparslan Celik

Về phiá Nga, sau khi có lời chính thức xin lỗi của tổng-thống Thổ-nhĩ-kỳ, một loạt các biện-pháp được ban-hành nhằm giảm ngay các căng thẳng như việc bãi bỏ các trừng phạt kinh-tế của Nga đối với Thổ, cho phép công-dân Nga được đi du-lịch tại Thổ-nhĩ-kỳ , ngoài ra gia-đình của phi-công bị giết cũng cho biết không đòi bồi thường.... Hơn thế, Nga và Thổ-nhĩ-kỳ đã tái-lập hợp-tác trong việc chống lại quân khủng-bố, điều hàm-ý đã có sự đồng-thuận trong việc chỉ-định lực lượng nào ở Syrie bị coi là thuộc tổ-chức khủng-bố, điều này đương nhiên đưa đến việc giải-quyết khủng hoảng ở Syrie vì cho đến nay, Thổ-nhĩ-kỳ giữ một vai trò quan-trọng trong việc tiếp-liệu cho các thành phần chống lại chế-độ của ông Bachar al-Assad; phần lớn các lực lượng này bị coi là quân khủng-bố!
Trong ngày thứ ba 28.06,một cuộc tấn-công khủng bố đã xảy ra ở phi-trường quốc-tế Istanbul tại Thổ-nhĩ-kỳ, việc này xảy ra một ngày sau khi tổng-thống Thổ xin lỗi Nga cùng lúc có việc cải-thiện bang-giao giữa Thổ-nhĩ-kỳ và Do Thái. Một sự trùng-hợp hay là một cảnh-cáo của Daesh đối với Thổ-nhĩ-kỳ? Mặc dù Daesh không lên tiếng xác nhận là thủ phạm cuộc tấn-công tự-sát ở phi-trường quốc-tế Istanbul, nhà chức-trách Thổ đã nói đó là do Daesh thực-hiện; điều này có thể tin được vì cách hành-động cũng giống như vụ tấn công phi-trường quốc-tế Zavantem ở Bỉ. Ba tên khủng bố đã đến phi trường bằng taxi, đã bắn loạn xạ vào đám hành khách và đã cho nổ bom tự sát!

 
*Điều gì đã khiến tổng-thống Erdogan xin lỗi Nga?

- Cái nhìn từ phiá Thổ: Theo nữ tiến-sĩ chánh-trị-học và đồng thời là cố-vấn của chủ tịch đảng Saadet, bà Oya Akgönenç Mugisuddin 'Nga và Thổ là hai cường-quốc và tính cách của mối bang giao giữa hai nước quyết-định sự ổn-định trong vùng: sự suy thoái của tình-hình trong vùng đã tác-động đến cách này hay cách khác trên hai nước chúng tôi. Điều này khiến Thổ-nhĩ-kỳ quan-ngại; Về điều này Ankara quan tâm đến những đe dọa có thể xảy ra'. Sự suy-thoái trong quan-hệ giữa Nga và Thổ đã đem đến những thiệt-hại đáng kể về phía Thổ.

Về phiá chánh-quyền Thổ, thủ-tướng Binali Yildirim tuyên-bố 'từ nay chánh-sách Thổ hướng về việc gia-tăng số bạn hữu và việc xuống thang căng thẳng là ưu-tiên. Và theo tôi tiến-trình bình-thường-hoá bang-giao với Nga nằm trong chiến-lược chánh-trị ngoại-giao'. Và ngày nay, vào lúc Anh sẽ rút ra khỏi Liên-Âu đã khiến Âu-châu ở trong một tình-hình khá khó khăn. Nga và Thổ sẽ phải thích ứng với tình hình đó và bằng cách hợp-tác với nhau, sẽ rút tỉa được lợi ích tối đa.
Theo Levent Gök, thủ-lãnh phe đối-lập ở quốc-hội thuộc đảng cộng-hoà nhân-dân, chánh-sách đối-ngoại đã có các sai lầm. 'Cần thiết phải đưa ra mọi nỗ lực để sửa chữa những sai lầm như thế. Chúng tôi khao khát bình-thường-hoá các quan-hệ của chúng ta'. Naki Karaaslan, giám đốc hiệp-hội doanh-gia Nga và Thổ đã ca ngợi việc Ankara đã xin lỗi Moscou. 'Cuộc khủng-hoảng trong mối quan-hệ của chúng ta đã đưa đến những hậu-quả cực-kỳ tiêu-cực, trước hết trên lãnh-vực kinh-tế...' Karaaslan cũng coi là 'tình hữu nghị Nga-Thổ không thể bị phá hủy'. Trong khi đó, đảng công-lý và phát-triển, đảng cầm quyền tại Thổ, qua lời dân biểu Hasan Basri Kurt coi rằng thông-điệp của tổng-thống Thổ gởi cho tổng-thống Nga không thể được coi như là một thơ xin lỗi!
Tuy nhiên, sau thông-điệp của Ankara gởi Moscou, Thổ đã có những dấu hiệu sẵn sàng có những dấu hiệu thoả hiệp về vấn-đề Syrie
 
© Sputnik. Alexei Nikolski/ Erdogan và Poutine
 
Trong cuộc chiến ở Syrie, thái độ của Thổ rất mập mờ. Một mặt đứng về phiá liên quân tây-phương chống Daesh, một mặt dung dưỡng cho Daesh và lực lượng chống lại chánh-quyền al-Assad. Cùng lúc, Thổ chống lại Kurdes trong khi kurdes dựa trên tiếp vận của Mỹ đã là thành phần hữu hiệu trong việc chống lại Daesh. Thái độ của Thổ đã bị chỉ trích và phần nào bị cô lập.
Vừa qua, quân khủng-bố Daesh đã tấn-công phi-trường Istanbul làm thiệt mạng trên 40 người và nhiều người bị thương. Thổ cho thấy sẵn sàng xét lại các ưu tiên trong đó có việc chống khủng-bố.
Ngày thứ sáu 01.07, ngoại trưởng Nga Sergueï Lavrov và ngoại-trưởng Thổ Mevlut Cavusoglu đã thoả thuận việc gia tăng hợp-tác trong việc bình-thường-hoá ngoại-giao và lập lại nhóm làm việc Nga-Thổ trong việc chống khủng-bố. Có tin nói Thổ đã kín đáo tổ-chức để các nhóm đối-lập Syrie tiếp-xúc với đại-diện của Nga. Và, qua trung-gian của Algérie, Thổ có những tiếp xúc với chế độ Syrie để bàn về vấn-đề kurde. Ngoài ra, Thổ cũng gia-tăng các liên-lạc với Do-Thái. Điều cho thấy Thổ-nhĩ-kỳ muốn ra khỏi sự cô-lập hiện nay. Nhưng với cái giá nhượng bộ nào!

Nhữ Đình Hùng /tổng-hợp và bình luận/ 02.07.2016

Nguồn:


Đăng ngày 03 tháng 07.2016